De kracht en kans van samen: kruisbestuiving in de kinderallergologie

 Er moet een multi-orgaan probleem worden opgelost. Een ingewikkelde puzzel. Allergie kan worden veroorzaakt door een veelheid van allergenen en de ernst en uitingsvorm ervan worden beïnvloed door verschillende factoren en triggers. Afhankelijk van in welk lichaamsdeel symptomen zich voordoen, zijn verschillende (para)medische specialismen bij de puzzel betrokken. De belangrijkste spelers in het oplossen van de allergiepuzzel zijn het kind en de ouders. Als zij niet volledig worden betrokken in het samen puzzelen, is de kans groot dat de oorzaken van de allergie niet of pas na lange tijd worden gevonden en de symptomen en klachten persisteren. De kunst van kinderallergologie is het begrijpelijk maken van de allergiepuzzel voor het kind en de ouders.

Het oplossen van de allergiepuzzel kan heel complex zijn. De volledigheid en duidelijkheid van de anamnese – het bevragen van de patiënt door de behandelend arts – zijn hierbij kritische succesfactoren. De juiste vragen dienen te worden gesteld en dat zijn er veel. Het kind en/of de ouders moeten het wat en waarom van de vragen door en door begrijpen om ze goed te kunnen beantwoorden. 

Een voorbeeld van zo’n metafoor is de paraplu, die uit drie functionele onderdelen bestaat: het handvat, de steel en de kap met baleinen.

Het handvat van de paraplu verwijst naar de erfelijkheid van allergie. Het kind heeft, helaas, de aanleg en gevoeligheid voor bepaalde allergenen (voor een deel) overgeërfd van de ouders.

De steel van de paraplu staat voor de oorzaak van de allergie, die in alle organen waar zij tot uiting komt min of meer dezelfde ontstaansgeschiedenis en ook ontstaansmechanismen heeft. Of anders gezegd: de pathofysiologie van allergische reacties heeft in alle organen hetzelfde werkingsmechanisme.   

De baleinen in de kap van de paraplu symboliseren de verschillende organen waarin de allergische symptomen tot uiting kunnen komen. De baleinen wortelen allemaal in dezelfde steel. Dit geeft aan dat alle organen, als alles goed functioneert, worden beschermd door één immuunsysteem. Het lichaam is een samenhangend geheel. Als het immuunsysteem de ‘fout’ maakt om op bepaalde prikkels en stoffen – allergenen – te heftig te reageren, kan dat in alle organen tot allergische klachten leiden.

Meestal heeft een kind echter een vorm van multi-allergie waarbij meerdere orgaansystemen zijn betrokken. Er is een KNO-balein die symbool staat voor allergische rhinitis en hooikoorts. De oog-balein staat voor conjunctivitis en hooikoortsklachten van de ogen. De long-balein verwijst naar astmatische klachten. De maagdarm-balein staat voor voedselallergieën. De balein voor de huid, het grootste orgaan van de mens, vertegenwoordigt een waaier van allergieën en overgevoeligheden: eczeem, contactallergieën, urticaria en allergieën voor geneesmiddelen en insectenbeten of -steken.  De kap die alle baleinen omvat, staat symbool voor anafylaxie, een heftige allergische reactie in meerdere orgaansystemen die daardoor op een levensbedreigende wijze kunnen falen.

Een paraplu is fragiel, raakt gemakkelijk beschadigd en verliest dan meteen zijn kracht en waarde voor de drager ervan. Als er maar één balein los zit of is geknakt of gebroken, dan functioneert de paraplu niet meer. Maar als de paraplu ‘heel’ is, als alle baleinen stevig zijn verankerd en strak staan en dus alle allergieën goed worden behandeld, dan beschermt de paraplu tegen striemende regen, pijnlijke hagel, ijzige sneeuw en brandende zon, dus ook tegen allergieën!

De metafoor van de paraplu helpt kinderen begrijpen waarom de dokter zoveel vragen moet stellen. Alle baleinen, alle organen, moet worden nagelopen en ‘ondervraagd’ op eventuele allergische overgevoeligheden en reacties, en zo nodig ook behandeld worden. Door de metafoor krijgen kind en ouders goed inzicht in de oorzaken en symptomen van de allergie. En dit is nodig, want zonder inzicht is inspraak in de keuze van de beste behandeling niet mogelijk. Vroeger werd de diagnostiek en behandeling van allergie door de arts top down benaderd. Tegenwoordig weet men dat samen puzzelen en beslissen veel effectiever is. Door het hele proces van anamnese, diagnostiek en behandeling samen het kind en de ouders te doen, door hen ‘bottom up’ mee te nemen in de therapeutische opties die er zijn, is ‘precision medicin’ tegenwoordig mogelijk, wat tot veel betere resultaten leidt dan die van bovenaf opgelegde standaardbehandelingen.