Slimme digitalisering brengt specialistische allergologische zorg dichter bij de patiënt

Een belangrijke motivatie voor mijn keuze voor het vak van internist-allergoloog/immunoloog is omdat het afweersysteem mij biologeert. Hoe bepaalt het afweersysteem of iets vriend of vijand is? Waarom is de ene persoon fataal gevoelig voor de geringste hoeveelheid pinda en kan een ander probleemloos handenvol pinda’s eten, terwijl hetzelfde systeem beide mensen beschermt tegen talloze virussen en bacteriën? Het beschouwende van het vak past bij mijn behoefte om kennis op te doen en toe te passen. Daarnaast heb ik een sterke drijfveer om te creëren. Deze kan ik goed inzetten bij innovatieve digitaliseringtrajecten in de allergologische zorg.

In deze column wil ik twee vragen beantwoorden. 1. Welke verbeteringen kan slimme digitalisering bewerkstelligen in de allergologische zorg? 2. Waar, in welk stadium van het zorgtraject en in welke lijn, kan slimme digitalisering waarde toevoegen? Ik begin met het beantwoorden van de tweede vraag. Daarna zal het antwoord op de eerste vraag bijna vanzelfsprekend zijn.

Digitalisering in de voorbereiding van het poliklinisch consult

In het klassieke zorgproces gaat veel tijd verloren. Zo is de tijd die de patiënt doorbrengt in de wachtkamer doorgaans verloren tijd. Tijdens het consult wordt relatief veel tijd besteed aan het beantwoorden van een serie standaardvragen. Bovendien komt soms pas aan het einde van het consult nog cruciale informatie naar boven, waarbij er dan geen tijd resteert om hier verder op in te gaan. Een slimme online vragenlijst, waarvan de vervolgvragen steeds afhankelijk zijn van de antwoorden van de patiënt, kan veel tijdwinst opleveren voor arts en patiënt door de efficiëntie van het zorgproces te verbeteren. Relevante informatie is daarmee aan het begin van het consult al gestructureerd beschikbaar. Zo blijft er waardevolle tijd over die kan worden benut voor educatie en gezamenlijke besluitvorming.  

Digitalisering tijdens het poliklinisch consult

De antwoorden van de digitale vragenlijst worden tijdens het consult met de patiënt besproken en door de arts gecontroleerd en aangevuld. Met slimme software kunnen de resultaten worden vergeleken met specialistische richtlijnen, waarin relevante nuances, uitzonderingssituaties en zeldzame ziekten zijn opgenomen. Dit helpt de arts om niets over het hoofd te zien. En het helpt om het beslisproces tijdens het consult te structureren. Het aanbieden van gestructureerde informatie zet de arts op de juiste manier aan het denken. Daarna kan een slim medisch algoritme, eveneens gebaseerd op evidence-based richtlijnen, oplossingsrichtingen en beleidsvoorstellen aanbieden, zonder de ruimte voor eigen interpretatie van de arts te beperken.

Digitalisering na het poliklinisch consult

Een slim medisch algoritme kan automatisch een verslag van het poliklinisch consult genereren waarin alle relevante informatie op gestandaardiseerde wijze aan het EPD wordt aangeboden. Tegelijkertijd kan de verzamelde informatie als discrete data worden opgeslagen in een beveiligde omgeving ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek en procesverbetering. Ook kan er automatisch een huisartsenbrief worden opgesteld die na controle door de specialist naar de huisarts van de patiënt wordt gestuurd.

Digitale ondersteuning voor de huisarts

Door het ‘zorginfarct’ in Nederland bestaan er soms lange wachtlijsten voor toegang tot medisch-specialistische zorg. Daarmee blijven patiënten langer bij de huisarts. Voor een huisarts is het echter niet altijd eenvoudig om op hooikoorts lijkende klachten veroorzaakt door bijvoorbeeld een zeldzame auto-immuunziekte te onderscheiden van daadwerkelijke hooikoortsklachten. Bovendien kampen ook huisartsen met overbelasting en tijdgebrek en hebben zij doorgaans weinig ervaring met (specialistische) behandelvormen.

Voor een specialist is het al uitdagend om up-to-date te blijven over alle uitzonderingssituaties, ontwikkelingen en zeldzame ziekten binnen de allergologie en immunologie. Voor een huisarts, de poortwachter van alle medische vakgebieden, is dit al helemaal onmogelijk. De vraag is dan: hoe loods je op de cruciale momenten toch de specifieke kennis van een medisch specialist bij de huisartspraktijk naar binnen?

De eerder besproken slimme online vragenlijst biedt hier een oplossing. De huisarts verzoekt bijvoorbeeld een patiënt met vermeende hooikoorts de vragenlijst in te vullen. Het slimme algoritme dat is gebaseerd op specialistische richtlijnen maakt een concept verslag met een concept conclusie en beleidsvoorstel. Een allergoloog controleert het gestructureerde adviesrapport en stuurt dit na eventuele aanpassingen naar de huisarts. In het geval van een rode vlag of vermoeden van een (zeldzame) ziekte die verdere specialistische diagnostiek en/of zorg behoeft, wordt de patient direct opgeroepen voor een (fysiek) consult bij een allergoloog. Via een feedbackloop worden de kwaliteit en betrouwbaarheid van de analyses en adviezen van het slimme algoritme steeds verder verbeterd. In een recente pilot met patiënten met verdenking van hooikoorts in de huisartspraktijk hoefde de controlerende medisch specialist in circa 70% van de automatisch gegenereerde adviesrapporten geen aanpassingen te doen.

Zorgverbeteringen door slimme digitalisering

Door de efficiëntie van het zorgproces te verbeteren kan slimme digitalisering veel tijd besparen voor arts en patiënt. Patiënten met alarmsymptomen, uitzonderingssituaties en zeldzame ziekten worden sneller opgespoord en krijgen tijdig de zorg die ze nodig hebben.

Een veelgehoorde misvatting is dat digitalisering de menselijke maat uit het zorgsysteem haalt. Bij slimme toepassing van digitalisering is echter het tegendeel het geval. Door een effectieve en efficiënte samenwerking tussen de eerste en tweede lijn te faciliteren, brengt slimme digitalisering specialistische allergologische zorg juist dichter bij de patiënt, digitaal waar het kan, fysiek waar het nodig is. Het maakt een verdergaande personalisering van de zorg mogelijk, inclusief specifieke coaching, monitoring en het tijdig signaleren van en handelen naar alarmsymptomen door de medisch specialist. Dit resulteert naar verwachting in meer maatwerk en betere uitkomsten voor de patiënt dan het reguliere jaarlijkse controlebezoek in het ziekenhuis.

Door slimme vragenlijsten in verschillende talen te ontwikkelen en rekening te houden met laaggeletterheid, kan de kloof tussen mensen die wel of geen toegang hebben tot digitale zorg worden verkleind.

Mijn conclusie is dat slimme digitalisering kan leiden tot verbetering van de kwaliteit, toegankelijkheid en efficiëntie van de zorg, werkdrukverlaging in de huisarts- en specialistpraktijk, verkorting van wachttijden en reductie van zorgkosten.

Betrouwbare digitalisering

Medische vragenlijsten en algoritmen zijn onderhevig aan strenge wet- en regelgeving voor medische hulpmiddelen. Dit om te garanderen dat de uitkomsten en adviezen betrouwbaar en wetenschappelijk onderbouwd zijn en om de naleving van de bescherming van de persoonsgegevens van patiënten te waarborgen. Zorgverleners dienen zich er bij het gebruik van software als medisch hulpmiddel dan ook van te vergewissen dat de gehanteerde toepassingen voldoen aan gestelde kwaliteitseisen.

Disclaimer: Rick Pleijhuis houdt zich naast zijn werk als internist-allergoloog/immunoloog in het UMCG bezig met het ontwikkelen van medische software voor digitalisering van zorg.